Het is geen geheim dat overgewicht een groeiend probleem is en beschouwd wordt als het ernstigste welzijnsprobleem waar onze paardenpopulatie momenteel mee te maken heeft.

Verschillende onderzoeken in het Verenigd Koninkrijk1,2 hebben obesitas gemeten bij recreatie- en prestatiepaarden. De cijfers zijn schrikbarend hoog: 50-80% van de paarden wordt als te zwaar beschouwd, wat neerkomt op meer dan een half miljoen dikke paarden in het Verenigd Koninkrijk! 2,3,4,5

We weten allemaal dat overgewicht lichaamsbeweging en trainen moeilijker maakt, de verborgen schade die obesitas veroorzaakt zou ons echter echt moeten verontrusten.

Dikke paarden zijn vatbaarder voor 6,7

• een verstoorde insulinehuishouding (suikerziekte)

• chronische ontstekingen

• hoefbevangenheid

• verstoring van de hypofyse (ziekte van Cushings)

• osteochondrose (opgezwollen/pijnlijke gewrichten)

• hyperlipemie (vetkussentjes)

• goedaardige abdominale lipomen

• koliek

• hypertensie

• thermoregulatie (moeite met afkoelen bij inspanning in de zomer)

• verminderde vruchtbaarheid

• hogere onderhoudskosten (dierenarts-, hoefsmid- en voerkosten)

Hoe en waarom

Dit is een schrikbarende lijst die voor een groot deel vermeden kan worden. Dus, hoe zijn we op dit punt gekomen en waarom is obesitas zo frustrerend hardnekkig? 8,9

Er zullen ongetwijfeld paarden zijn, net zoals bij mensen, waar genetica / ziekte / darm microbioom een factor speelt die aanzet tot gewichtstoename. Voor deze dieren geldt 'energie-inname = energieverbruik' niet. Gewichtsmanagement kan voor deze paarden een hele uitdaging zijn en er is extra aandacht nodig om het gewicht te beheersen. Maar het is mogelijk, dus wees gerust als je een van deze paarden bezit.

Voor de meeste paarden is het gewoon een kwestie van het afstemmen van de energie-inname op energieverbruik.

Toen paarden in de oorlog en als werkdieren werden gebruikt, de hele dag mensen in harnas op hun rug hadden, rijtuigen trokken, op de boerderij werkten en vee hoedden, was het energieverbruik erg hoog en werden de rantsoenen samengesteld om aan de behoeften van de paarden te voldoen. In deze periode werd het voeren van granen (voornamelijk haver) gebruikelijk. Aan de energiebehoefte kon niet worden voldaan door alleen gras of hooi te voeren, dus hadden ze energierijker voer nodig.

Nauwkeurige beoordelingen

In de 21e eeuw is het belangrijk om te erkennen dat onze prestatie- en recreatiepaarden veel minder lang bewegen. De meesten hebben geen behoefte aan energierijke voeding. 

Sommige prestatiepaarden doen het minder goed als ze geen granen gevoerd krijgen, maar de meerderheid van de recreatiepaarden heeft dit niet nodig. Als men zijn paard voert uit de hand of een emmer om de band te versterken, moeten er alternatieven worden gezocht. 

Onze voedingsgewoonten zijn ook beïnvloed door een overijverige beoordeling van het energieverbruik en de marketing van aantrekkelijke mengvoeders die ons hebben verleid tot de overtuiging dat we onze zorgplicht verzaken als we niet voeren. 

Hierdoor is de balans doorgeslagen naar de overdadige kant van de samenstelling van het rantsoen en dat leidt tot dikkere paarden.

Een recente studie van Ebert en Moore-Colyer10 heeft aangetoond dat de veelgebruikte rantsoenformule (NRC 2007) de energiebehoefte voor training bij prestatiepaarden met 111% overschat. De Ebert-studie ontwikkelde een eenvoudig te gebruiken vergelijking (zie tabel 1 hieronder) op basis van 60 sportpaarden in het VK en Zwitserland, waarbij gebruik werd gemaakt van werkelijke onderhouds- en trainingswaarden in hun normale schema. Dit toonde een behoorlijk lagere energiebehoefte voor inspanning (EEE) aan dan eerder werd gedacht. 

Tabel 1. Hoe bereken je de energiebehoefte voor je paard in megajoules (MJ) verteerbare energie (DE) per dag. 

Het gebruik van deze formule is een goed uitgangspunt en een methode om te controleren of je te weinig of te veel voert. Er zijn enkele kleine aanpassingen die gemaakt kunnen worden, indien nodig, voor hyperactieve paarden of zeer 'relaxte' paarden, maar dit is de meest accurate methode om het energieverbruik te bepalen die momenteel beschikbaar is.

Een andere factor die vaak wordt gegeven als argument voor een dik paard is de lichaamsbouw. Ja, cobs, koudbloedpaarden en flinke jachtpaarden zijn steviger en zwaarder dan een warmbloedpaard van hetzelfde formaat (Volbloed/Arabier), maar dat is nog geen reden om ze overtollig lichaamsvet te laten hebben. De sleutel is om het verschil tussen spier en vet te kunnen bepalen en om dit effectief te doen heb je een body condition score nodig.

Body Condition Score

Figuur 1 hieronder geeft een gedetailleerd overzicht van de zones die gewoonlijk worden gebruikt om de hoeveelheid opgeslagen vet in deze specifieke lichaamszones te beoordelen. Het idee is om een 'handoplegging' te doen. Palpeer elk gebied, kijk hoe gemakkelijk je het bot of de spier eronder kunt voelen (voelt een beetje ribbelig) en beoordeel het met een cijfer. De meest gebruikelijke is een schaal van 1-10, waarbij 1 staat voor mager en 10 voor ernstig overgewicht.

Maak je niet druk om het cijfer dat je aan een gebied geeft, soms is het moeilijk om onderscheid te maken tussen de scores als het paard in gemiddelde tot goede conditie is. Maar let wel op of je 5 volgens jouw beoordeling nog steeds een 5 is als je het paard 2/3/4 weken later scoort. Het belangrijkste is om de veranderingen in de gaten te houden, dan om heel nauwkeurig te zijn met een score.

Figuur 1 Vaak beoordeelde zones bij het scoren van de lichaamsconditie

Wanneer we dagelijks onze paarden zien, kunnen we subtiele veranderingen in de lichaamsconditie missen en voor je het weet is je paard 50 kg aangekomen zonder dat je het in de gaten hebt gehad. Door je paard elke week of 2 weken een objectieve score te geven, zullen veranderingen je opvallen en kun je reageren voordat je een probleem hebt.

Gewichtsmanagement

Paarden in het wild komen aan in de lente- en zomermaanden wanneer er veel gras is en verliezen gewicht in de winter wanneer er weinig gras is. Gedomesticeerde paarden staan echter op stal en hebben soms dekens op. Deze seizoensgebonden schommelingen in lichaamsgewicht komen daardoor minder voor. Een constant gezond lichaamsgewicht is perfect. Als je je paard in de zomer te veel laat aankomen, is de kans groot dat je aanpak de natuurlijke daling in de winter niet toelaat, wat resulteert in een gestage jaarlijkse gewichtstoename.

Als paarden groeien en volwassen worden, is het logisch dat ze aankomen. Training stimuleert spiergroei en spieren zijn zwaarder dan vet, dus gewichtstoename met training en leeftijd is te verwachten. Het is belangrijk om de BCS (Body Condition Scoring) te gebruiken om onderscheid te maken tussen vet en spieren. Zelfs als je toegang hebt tot een weegbrug en weet dat je paard niet in gewicht toeneemt, kan het nog steeds vet ophopen, vooral als het niet actief getraind wordt.

BCS kan door iedereen worden gedaan. Als de belangrijkste gebieden waarvan bekend is dat ze vet opslaan bij hoefbevangenheid, zoals de kruin, de stuit en de schouder, goed in de gaten worden gehouden, kunnen veel gevallen van hoefbevangenheid worden voorkomen.

Als je een zwaarlijvig paard hebt, neem dan contact op met een geregistreerde paardendiëtist en stel een geschikt schema op voor gewichtsverlies. Het kan een lange, langzame weg zijn en je hebt steun nodig om dit te volbrengen. Het is makkelijk om emotioneel gechanteerd te worden door je paard.

We denken dat we onze paarden trainen, maar in feite zijn ze veel beter in het trainen van ons! Hinniken, tegen de deur schoppen, rondhangen bij de poort of staldeur, smachtend naar het hooi kijken kunnen ons ervan overtuigen dat ze gevoerd MOETEN worden.

Er zijn grote veranderingen nodig

Kleine verminderingen in het voer zullen weinig doen om gewicht te verliezen, het paard zal zijn stofwisseling verlagen en er zal geen gewichtsverlies optreden. Er zijn drastischere maatregelen nodig, maar het is belangrijk om ervoor te zorgen dat tijdens dit proces aan de eiwit- en micronutriëntenbehoeften wordt voldaan. Daarom is een op maat gemaakt afslankprogramma voor je paard het beste.

Als je paard alleen maar 'een beetje extra heeft', let dan op de extra's die je geeft. Verminder dit, vervang granen door vezelrijke voeding (maar wees je ervan bewust dat sommige vezelrijke voeding ook veel energie bevat), limiteer de tijd in de wei, doe je paard een muilkorf om. Het allerbelangrijkste is dat je weet hoeveel energie je paard nodig heeft en dat je het voer daarop afstemt en niet een gram meer. Laat je ruwvoer analyseren zodat je weet hoeveel energie het bevat en als het van hoge kwaliteit is, vervang dan een deel van het hooi (ongeveer 20% is prima) door stro zodat je de energie-inhoud van het ruwvoergedeelte van het rantsoen verdunt, maar de kauwtijd behoudt.

Als je paard veel op stal staat, is het belangrijk om rekening te houden met de beschikbare tijd. Het is beter om 4 of 5 kleine netten per dag te geven om de constante aanvoer van voeding te behouden in plaats van 2 grote netten.

En tot slot, onthoud het oude gezegde, afgeleid van een essay van Hugh Latimer uit 1555:

‘The eye of the keeper doth maketh the horse fat.’

Referenties

Carroll,C.L., Huntington, P.J. 1988 Body condition scoring and weight estimation of horses. Equine Veterinary Journal. 20; 41-45

Knowles, E., Grieve, L. 2020 Clinical insights: Equine obesity. Equine veterinary journal (10) 1111

British Equestrian Trade Association - BETA National Equestrian Survey 2019. Beta-uk.org

Furrado, T., McGowan,C., Perkins, E., Pinchbeck, G., Watkins, F., & Christley, R. (2018) How do owners perceive body condition and weight management of UK leisure horses? Equine Vet Journal 50 (52) 5-35

Furrado, T., Perkins, E., Pinchbeck, G., McGowan, C., Watkins, F., & Christley, R. (2021) Exploring horse owners' understanding of obese body condition and weight management in the UK leisure horse. Equine Vet Journal 53; 752-762

Johnson, P.J., Weidmeyer, C.E., Messer, N.T., Gangam, V.K. 2009 Medical implications of obesity in horses - lessons for human obesity. Journal of diabetes science and technology: from basic science to clinical practice. 3 (1) 163-174

Busechian, S., Turini, L., Sgorbini, M., Pieramati, C., Pisello, L., Orvieto, S., Rueca, F. Are horse owners able to estimate their animals' body condition score and cresty neck score? Vet. Sci. 2022 (9) 544

Daradics, Z., Crecan, C.M., Rus, M.A., Morar, I.A., Mircean,M.V., Catoi, A.F., Cecan, A.D., Catoi, C. 2021 Obesity-related metabolic dysfunction in dairy cows and horses: comparison to human metabolic syndrome. Life (11) 1406

Cerón, J.J., Contreras‑Aguilar, M.D., Escribano, D., Martínez‑Miró, S., López‑Martínez, M.J., Ortín‑Bustillo, A., Fernadez-Real, J.M. Genetic predispositions to low-grade inflammation and type-2 diabetes. Diabetes Technol Ther. 2006;8(1):55-66

Mark Ebert, Meriel J S Moore-Colyer (2020). The energy requirements of performance horses in training Translational Animal Science, Volume 4, Issue 2, April 2020, txaa032. https://doi.org/10.1093/tas/txaa032