Het lichaam van een paard bestaat voor 60-65% uit water, het is dus niet verrassend dat uitdroging een negatieve invloed kan hebben op prestaties, de gezondheid en het welzijn.

Uitdroging veroorzaakt verminderde fysieke en mentale prestaties, veroorzaakt door een afname van het bloedvolume, een verhoogd gebruik van glycogeen als brandstof voor de spieren en een verminderd vermogen om een stabiele lichaamstemperatuur te behouden (ook wel 'thermoregulatie' genoemd).

Water in het lichaam

Water is essentieel voor veel fysiologische processen. Twee derde van het lichaamswater bevindt zich in de cellen en één derde in het bloedplasma en de maag-darmvloeistof. Water zorgt voor cel stijfheid en houdt de verhouding tussen rode bloedcellen en plasma optimaal, zodat het transport van voedingsstoffen en gassen effectief kan plaatsvinden.

Water onderhoudt de spijsverteringsfunctie door enzymen te vervoeren en voedingsstoffen in opgeloste vorm te transporteren. Ook speelt het een essentiële rol in de peristaltiek (het samentrekken en ontspannen van de spieren die ervoor zorgen dat de darminhoud door het spijsverteringskanaal beweegt). Dit verbetert de doorvoer en vermenging van voer met microben voor een maximale fermentatie.

Het energiemetabolisme produceert 350-400 g metabolisch water/kg gegeten droge stof, dat gebruikt kan worden voor bovenstaande processen. Een paard moet nog steeds 20 tot 60 liter per dag drinken om alle lichaamsfuncties te kunnen ondersteunen, afhankelijk van het trainingsniveau en het klimaat.

Hydratatie en elektrolyten

De vochthuishouding wordt geregeld door hormonen die reageren op de elektrolytenniveaus (natrium = Na; kalium = K; en chloride = Cl) in het plasma. Een paard kan 10 g elektrolyten per liter zweet verliezen, dus bij intensieve inspanning (snel of lang) is alertheid op de inname van water en elektrolyten van essentieel belang. Zelfs bij korte inspanning kunnen de totale lichaamswaarden van natrium met 8%, kalium met 3% en chloride met 20% dalen.

Elektrolyten zijn nodig voor effectieve rehydratie omdat ze de nodige osmolariteit (concentratie) leveren voor het vasthouden van water in het lichaam in zowel extracellulaire als intracellulaire compartimenten. Als je paard elektrolyten in water drinkt (sommige doen dat niet!), dan zal rehydratie met behulp van een hypotone oplossing van elektrolyten je paard hydrateren en de aanvulling van glycogeen in de spieren verbeteren. Dit gebeurt omdat water en glycogeen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, elke gram opgeslagen spier- en leverglycogeen kan 3 gram water vasthouden. 

Hydratatie en training

Het is nog steeds heel gebruikelijk voor trainers van renpaarden om het drinken van water te beperken voor het racen omdat ze geloven dat "een buik vol water" de prestatie negatief zal beïnvloeden. Anderen gaan nog een stapje verder door paarden voor het racen het diureticum Lasix te geven om het lichaamsgewicht verder te verlagen en om een door inspanning veroorzaakte longbloeding (EIPH) te voorkomen.

Het gebruik van Lasix was gebruikelijk en toegestaan in de VS, maar recentelijk is het gebruik aan banden gelegd omdat rehydratie na een dosis Lasix een uitdaging kan zijn. Het kan ervoor zorgen dat paarden hun dorstreactie verliezen, wat veterinaire interventie en een agressieve rehydratie therapie nodig kan maken. 

Lasix is verboden in het Verenigd Koninkrijk en over het wereldwijde gebruik ervan wordt heftig gediscussieerd. Het prestatiebeperkende effect van uitdroging kan aanzienlijk groter zijn dan de voordelen van het dragen van een paar kg minder, met name tijdens langduriger werk.

Transpireren

Alle arbeidende paarden zweten, zelfs in de winter. De waterinname moet dus het hele jaar door in de gaten worden gehouden. Matig tot hard werkende paarden verliezen gewoonlijk 10 liter per uur of 10% van hun lichaamsgewicht. 

Paarden hebben zweetklieren over hun hele lichaam, wat betekent dat ze zeer effectieve thermoregulatoren zijn. In veel situaties is de verdamping van zweet via de vacht zo efficiënt dat je je er misschien niet van bewust bent dat je paard zweet. Dit is vaak het geval in de winter en tijdens transport. 

Hoewel ik er over het algemeen voorstander van ben om dingen te meten voordat je met een geneesmiddel komt, ga ik er in het geval van uitdroging van uit dat werk- en reispaarden water verliezen en geef ik het hele jaar door een onderhoudsdosis elektrolyten. Ik verhoog dit gehalte tijdens periodes van extreme hitte (zomer), inspanning en transport. Overtollige elektrolyten die niet worden gebruikt, worden gemakkelijk uitgescheiden in de ontlasting en urine, mits het paard altijd toegang heeft tot vers, schoon water.

Waterinname en hydratatie in balans houden

Een goed uitgebalanceerd dieet met vrije toegang tot schoon, vers water is de belangrijkste manier om uitdroging te voorkomen. Het voeren van vezels van goede kwaliteit helpt bij de hydratatiestatus, omdat de hemicellulose en pectine in de vezels water vasthouden in de darmen. Dit water kan gemobiliseerd worden voor thermoregulatie. 

Om uitdroging tegen te gaan en slechte drinkers aan te moedigen om te drinken, hebben sommige eigenaren geprobeerd om het water op smaak te brengen. Misschien ben jij een van de gelukkige eigenaren wiens paard van bepaalde smaken houdt, maar recente onderzoeken door Filmer (2020) toonden aan dat paarden de voorkeur gaven aan gewoon water boven water met een smaakje van banaan of kers.

Op soortgelijke wijze proberen sommige eigenaren de waterinname te verhogen door het voer in een emmer nat te maken en het hooi te laten weken. In een recente studie van Glatter5 leidde het voeren van geweekt hooi (69% waterinhoud) tot een significant lagere wateropname van 21,6 liter per dag (L/d) in vergelijking met paarden die gestoomd hooi (32% waterinhoud) van 30,3 L/d of droog hooi (85% DM) kregen, die 32,3 L/d dronken. 

Onderzoek van Pritchard heeft aangetoond dat het bijhouden van de waterinname in termen van aantal en duur van de drinkbeurten de meest betrouwbare meting van de hydratatiestatus is. Een ruwe richtlijn voor de hoeveelheid water die je paard zou moeten drinken varieert van 2,5 tot 3,5 l/kg droge stof van het rantsoen, afhankelijk van het soort rantsoen dat ze eten.

Het inschatten van de uitscheiding kan moeilijker zijn. De normale hoeveelheden water die worden uitgescheiden zijn: ontlasting (51%), urine (18%) en niet waarneembare verliezen: zweten, ademhaling (31%). Deze verhoudingen kunnen behoorlijk veranderen afhankelijk van de gezondheid, omgevingsfactoren en transpiratie.

Nogmaals, als een ruwe richtlijn en afhankelijk van de omgevingsfactoren en arbeidsintensiteit, produceren paarden 10 tot 35 ml zweet/m2 huid/min, dus de totale hoeveelheid zweet die je paard verliest hangt af van zijn grootte.

De diagnose van uitdroging wordt traditioneel gedaan met de knijptest (pak en knijp in een huidplooi van 2,5 cm op de hals en tel hoeveel seconden het duurt voordat de huid weer normaal is) of het beoordelen van de droogheid van slijmvliezen, maar Pritchard3 toonde aan dat deze methoden slecht gecorreleerd zijn met de plasma-osmolariteit.

Andere onderzoeken4 hebben echter aangetoond dat paarden plasmavolume kunnen verliezen zonder dat er een verandering in plasma-osmolariteit optreedt, dus de huidige praktische tests zijn slechts een richtlijn en geen definitief diagnostisch hulpmiddel.

De beste manier om uitdroging te voorkomen is om er altijd voor te zorgen dat je paard voldoende vers water heeft en dat het elektrolytengehalte in de voeding voldoende is. De beste manier om dat te doen is om al het voer te laten analyseren op mineraalgehalte. Wees je ervan bewust dat warm weer, beweging en spanning aanzienlijke verliezen van vocht en elektrolyten kunnen veroorzaken.

Als je de elektrolyten niet routinematig voert, begin daar dan nu mee. Preventie is in het geval van uitdroging een gemakkelijke en goedkope oplossing.

Vergeet jezelf niet als je aan je paard denkt. Wedstrijdomstandigheden in de zomer, met de zenuwen en volledige uitrusting (inclusief zwarte jas!) kunnen je gevoeligheid voor uitdroging aanzienlijk vergroten, dus haal wat elektrolytendrankjes in huis en houd ze bij de hand voor die dagen.

Auteur Meriel Moore-Colyer is professor paardenwetenschappen aan de Royal Agricultural University in het Verenigd Koninkrijk.

Referentielijst:

1. Jeukendrup, Asker, and Michael Gleeson. (2015) “Dehydration and Its Effects on Performance.” Humankinetics. N.p., n.d. Web. 29 July

2. Sneddon, J. Van der Walt, J. Mitchell, g. (1993) Effect of dehydration on the volumes of body fluid compartments in horses. Journal of Arid Environments 24. 397-408.

3. J. C. Prichard, CC Burn, ARS Barr, HR Whay. (2008). Validity of indicators of dehydration in working horses: A longitudinal study of changes in skin tent duration, mucous membrane dryness and drinking behaviour. E.V.J 40(6) 558-564doi: 10.2746/042516408X297462

4. Coenen, M. (2005) Exercise and stress: impact on adaptive processes involving water and electrolytes. Livestock Production Science 92. 131-145

5. Maren Glatter, Mandy Bochnia, Monika Wensch-Dorendorf, Jörg Michael Greef and Annette Zeyner (2021)Feed Intake Parameters of Horses Fed Soaked or Steamed Hay and Hygienic Quality of Hay Stored following Treatment. Animals 11. 2729.