Het in stand houden van een goede gezondheid van onze paarden is de verantwoordelijkheid van elke eigenaar. Het vermijden van virussen die de prestaties verminderen, de ontwikkeling van ernstige ziektes voorkomen, ervoor zorgen dat je paard tevreden is en een zo natuurlijk mogelijk leven leidt zou iedereens topprioriteit moeten zijn.

Door de gezondheid van je paard dagelijks te controleren ben je je bewust van zijn 'normale' vitale waarden en kun je opkomende problemen beter opsporen. Ook zal het je helpen een beter begrip van de fysiologie op te bouwen en de band met je paard te versterken.

Naast het normale onbewuste observatieoverzicht dat we allemaal maken zodra we de stal inlopen (gespitste oren, normaal eten, geïnteresseerd in het leven, heldere ogen en heldere neusgaten) zijn er verschillende objectieve tekenen van een goede gezondheid die gemakkelijk te controleren zijn. Wanneer je de volgende metingen doet, zorg er dan voor dat je de rustwaarden meet. Meet dus voor of enkele uren na de training.

1. Polsslag

De polsslag is een eenvoudige en nauwkeurige indicator van de hartslag. De normale hartslag is ongeveer 30 tot 40 slagen per minuut, hoewel je paard hier iets buiten kan vallen. Dagelijkse controle zal je helpen vast te stellen wat normaal is voor jouw paard, maar een variatie van 5 slagen per minuut is normaal.

Neem de pols op door je vingers op de slagader net over de rand van de onderkaak te leggen. Het is het makkelijkst om de impulsen gedurende 15 seconden te tellen en dan te vermenigvuldigen met 4. Naarmate een paard fitter wordt, zal de hartslag in rust iets vertragen, maar niet zoveel als bij fitte mensen.

2. Ademhalingsfrequentie

In rust ademen paarden tussen de 8-15 ademhalingen per minuut, hoewel dit vaak ook hoger ligt. Neem de ademhalingsfrequentie op vanaf een veilige afstand, iets achter en aan de zijkant van je paard. Tel voor 30 seconden het aantal keren dat de ribbenkast omhoog komt of uitzet en vermenigvuldig dit met 2. Luister en let goed op het patroon van de ademhaling.

Een ademhaling bestaat uit een in- en uitademingsfase en deze zouden even lang moeten zijn. Paarden met ademhalingsproblemen hebben vaak een luidruchtige en 'persende' uitademing.

Een hogere omgevingstemperatuur kan een verhoging van de ademfrequentie veroorzaken. Dit komt doordat het paard, als onderdeel van zijn afkoelmechanisme, warmte afvoert door warme lucht uit zijn longen uit te ademen. Als de ademhaling is toegenomen door hitte, is het waarschijnlijk dat hij ook (licht) zweet, controleer achter de oren en ellebogen om er zeker van te zijn dat de toename het gevolg is van milde hittestress.

Een stijging van de ademhalingsfrequentie in rust wijst op een ziekte of pijn. Let op de neusgaten en eventuele afscheiding bij het opnemen van de ademhalingsfrequentie. Een heldere of heel licht troebele afscheiding is normaal, maar geel/groen dik slijm wijst op ziekte of allergie.

Als je paard gezond is zou hij helemaal niet moeten hoesten. Soms hoor ik mensen zeggen: 'Aan het begin van een training hoest hij een paar keer om zichzelf schoon te maken.' Dat is niet normaal voor een paard en wijst op een virusinfectie of een allergische aandoening aan de luchtwegen. Ook al hoest je paard maar af en toe, zorg dat het stalmanagement zo snel mogelijk wordt aangepast en stofvrij wordt gemaakt om de ontwikkeling van een allergische ademhalingsaandoening op de langere termijn te voorkomen.

3. Temperatuur

De normale temperatuur voor een paard in rust is 37,2 tot 38,3 °C. Ook hier kunnen omgevingsfactoren dit iets beïnvloeden, bij erg warm weer kan de temperatuur met ongeveer 2°C licht stijgen. Stress en beweging veroorzaken ook een lichte stijging.

Neem de temperatuur eerst een paar keer per dag op om de norm te bepalen. Je kunt de temperatuur het beste rectaal opnemen. Ga iets aan de zijkant achter je paard staan en breng de staart voorzichtig naar één kant. Breng voorzichtig een ingesmeerde thermometer in het rectum, een beetje schuin naar de zijkant. Je kunt de thermometer het beste licht tegen de zijkant van het rectum houden om er zeker van te zijn dat je de lichaamstemperatuur registreert en niet de temperatuur van de ontlasting.

Hoe lang je de thermometer daar houdt hangt af van het type thermometer (een kwikthermometer heeft ongeveer 3 minuten nodig). Als je een kwikthermometer gebruikt, zorg er dan voor dat je hem goed schudt voordat je hem inbrengt. Ongeacht welk type je gebruikt, houd hem goed vast, vooral de eerste paar keer dat je dit doet. Veel paarden hebben een reflex waardoor de thermometer in het rectum gezogen kan worden! Maak de thermometer na elk gebruik goed schoon.

Bel de dierenarts wanneer je paard een temperatuur hoger dan 40°C heeft. 

De ontlasting van paarden kan variëren in structuur en kleur, afhankelijk van het dieet. Sommige paarden ontlasten meer dan andere. Als paarden naar een weide met sappig gras gaan, wordt de ontlasting vaak nat, zacht en donkergroen, terwijl de ontlasting van een geconserveerd dieet er meestal bruin uitziet en wordt uitgescheiden als zachte ronde ballen.

De droge stof (DM) van de ontlasting kan variëren tussen 18 - 35% DM, de boekwaarde zal zeggen dat een gemiddeld paard 8-12 ontlasting moet produceren in 24 uur. Maar elk paard en pony die ik ooit heb gehad/gevolgd/gebruikt in experimentele proeven, hebben allemaal veel meer ontlasting geproduceerd dan dat! Dus nogmaals, zorg dat je weet wat de norm is voor jouw paard.

5. Voer- en waterinname

We meten allemaal onbewust de voerinname, maar let je ook op de hoeveelheid water die je paard drinkt? Let je ook op half gekauwd voer op de grond? Een verlaagde voerinname kan het gevolg zijn van een stijging van de omgevingstemperatuur en niets om je zorgen over te maken, maar het kan duiden op een probleem met het gebit.

Helemaal stoppen met eten is altijd een teken van iets ernstigs. Mijn dressuurpaard hield van hooi, maar na een lange reis over de weg en per boot van Ierland naar het VK kreeg hij, ondanks meerdere tussenstops om te rusten, reisziekte. Het eerste wat me opviel was dat hij zijn hooi niet at. Ik heb meteen de dierenarts gebeld en dankzij de snelle behandeling van deze mogelijk ernstige aandoening herstelde hij binnen 24 uur volledig.

6. Slijmvliezen

De kleur van de slijmvliezen (ogen, lippen, tandvlees en neusgaten) moet gezond lichtroze zijn, dit wijst op een goede doorbloeding en hydratatiestatus (meer hierover de volgende keer). Door op het tandvlees van de bovenkaak te drukken kan je de bloedsomloop controleren (capillaire vultijd). Laat los en tel hoe snel het bloed terugstroomt in de plek, dit zou in 2 seconden moeten gebeuren.

Denk om je vingers! Paarden en vooral pony's, zoals ik weet van het verzamelen van speekselmonsters, hebben een verbazingwekkend talent om nietsvermoedende vingers vlug vast te pakken!

7. Maak van controleren een gewoonte

Een objectief oog houden op de dagelijkse tekenen van een goede gezondheid is een goede gewoonte om te ontwikkelen. Net als met gewichtsbeheersing maakt het elke dag zien van onze paarden het moeilijk om kleine veranderingen op te merken. Als je moet stilstaan bij het meten en noteren van bepaalde dingen, let je veel beter op.

Maak je geen zorgen als de waarden in het begin een beetje schommelen. Na een paar weken zul je de waarden van je eigen paard leren kennen. Het gaat erom dat je leert wat normaal is voor jouw paard.

Probeer deze metingen onderdeel te maken van je dagelijkse routine, noteer ze op een whiteboard of in een notitieboek zodat je een goede indicatie krijgt hoe je paard verandert afhankelijk van het seizoen, de conditie en dagelijkse activiteiten. Ras en grootte maken weinig verschil voor de bovenstaande statistieken. Het is waarschijnlijker dat de metingen iets variëren door de omgevingstemperatuur, de trainingen en het niveau.

Begin meteen met meten en leer je paard van binnen en buiten kennen!

Auteur Meriel Moore-Colyer is professor in de paardenwetenschappen en expert op het gebied van paardenvoeding.